„Król Edyp” Sofoklesa – streszczenie szczegółowe: 12 najistotniejszych scen, które musisz znać na maturę

Przed Tobą widnieje kompletne streszczenie „Króla Edypa” Sofoklesa, które pomoże Ci opanować najważniejsze wątki tej antycznej tragedii i przygotować się do egzaminu maturalnego. Poniżej znajdziesz szczegółową analizę dwunastu najważniejszych scen, w których Edyp – król Teb, a zarazem tytułowy bohater dramatu – stopniowo odkrywa przerażającą prawdę o swoim pochodzeniu i popełnionych nieświadomie zbrodniach. Dzięki temu opracowaniu zrozumiesz nie tylko fabułę utworu, ale również głęboki sens tragicznych wydarzeń, które rozgrywają się przed obliczem Edypa i mieszkańców Teb.

„Król Edyp” – streszczenie: wprowadzenie do tragedii

„Król Edyp” Sofoklesa to jedna z najwybitniejszych tragedii antycznych, której znajomość jest niezbędna podczas nauki do matury. Tytułowy bohater – Edyp – to władca Teb, który nieświadomie wypełnił straszliwą przepowiednię: zabił własnego ojca i poślubił własną matkę. Tragedia rozgrywa się w ciągu jednego dnia, a jej akcja koncentruje się na odkrywaniu prawdy o dawnej zbrodni i tożsamości samego Edypa.

Sofokles stworzył dramat, w którym losy jednostki splątane są z wyrokami bogów i przeznaczeniem. Miasto całe – Teby – cierpi z powodu zarazy, a mieszkańców Teb dotyka głód i śmierć. Lud głowę wznosi ku niebu, błagając o ratunek. W tej sytuacji król Teb podejmuje się zadania, które doprowadzi go do poznania przerażającej prawdy o sobie samym.

Prolog: Edyp wchodzi przed pałac królewski

Na początku tragedii wchodzi Edyp przed swój pałac, gdzie zastaje błagalny tłum. Kapłan Zeusa przemawia w imieniu ludu, prosząc władcę o pomoc w walce z zarazą. Edyp mówi, że sam cierpi z powodu nieszczęść, które spadły na jego poddanych, i zapewnia, że już wcześniej wysłał Kreona, brata Jokasty, po wskazówki do wyroczni delfickiej.

Nadchodzi Kreon z wieściami z Delf. Wyrocznia nakazuje odnaleźć i ukarać mordercę Lajosa – poprzedniego króla Teb, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Dopiero wtedy zaraza ustąpi. Edyp postanawia osobiście przeprowadzić śledztwo i obiecuje pomścić stanowczo śmierć poprzednika. Wydaje proklamację, w której wzywa mieszkańców do ujawnienia wszelkich informacji o morderstwie Lajosa.

Edyp przemawia do ludu i wydaje proklamację

Edyp przemawia do zgromadzonych, ogłaszając wszem wobec, że morderca Lajosa musi zostać odnaleziony. Władca Teb przeklina zabójcę, nie wiedząc, że tym samym przeklina siebie. Grozi wygnaniem każdemu, kto ukrywa prawdę, i obiecuje nagrodę temu, kto wskaże winnego.

Chór starców tebańskich – reprezentujący głos społeczności – wyraża troskę o losy miasta. Pieśń chóru wyraża cierpienia mieszkańców i nadzieję na rychłe odkrycie prawdy. Edyp zwraca się do chóru z prośbą o pomoc w poszukiwaniach mordercy.

Przybycie Tejrezjasza – Edyp podejrzewa spisek

Na wezwanie króla przybywa ślepy wieszczek Tejrezjasz, słynący ze znajomości woli bogów. Początkowo odmawia wyjawienia prawdy, co budzi gniew Edypa. Gdy jednak król naciska, Tejrezjasz oskarża wprost samego Edypa – to on jest mordercą, którego szuka.

Edyp podejrzewa, że wieszczek działa w zmowie z Kreonem, który chce przejąć władzę w Tebach. Słów wróżbity nie przyjmuje do wiadomości, uważając je za oszczerstwo wymierzone w prawowitego władcę. Tejrezjasz odchodzi, przepowiadając, że nim skończy się ten dzień, Edyp pozna swoją prawdziwą tożsamość i przekona się, że jest zarówno synem, jak i mężem tej samej kobiety.

Konflikt z Kreonem – oskarżenia i obrona

Kreon, dowiedziawszy się o oskarżeniach, staje w jego obronie – w swojej własnej obronie. Twierdzi, że nie ma powodu, by dążyć do tronu, skoro i tak cieszy się przywilejami członka rodziny królewskiej. „Byłbym przewrotnym, gdybym spiskował przeciw tobie” – argumentuje.

Edyp nie daje się przekonać. Spór między mężczyznami przerywa Jokasta, która stara się załagodzić konflikt. Chór śpiewa pieśń wyrażającą troskę o losy państwa i apeluje o rozwagę. Brata Jokasty ostatecznie nie spotyka kara, ale Edyp pozostaje podejrzliwy wobec jego intencji.

Jokasta i okoliczności śmierci Lajosa

Jokasta, pragnąc uspokoić męża, opowiada o okolicznościach śmierci poprzedniego króla. Lajos zginął na rozstaju trzech dróg, zabity – jak sądzono – przez bandytów. Kobieta wspomina również o dawnej przepowiedni, która głosiła, że Lajos zginie z rąk własnego syna. Dlatego właśnie kazał porzucić niemowlę – ich wspólne dziecko – żeby uniknąć spełnienia się wyroczni.

Te słowa, zamiast przynieść ukojenie, budzą w Edypie niepokój. Wygląd Lajosa, miejsce i czas zdarzenia – wszystko to odpowiada jego własnym wspomnieniom. Przed laty, w drodze do Teb, Edyp zabił starszego mężczyznę na rozstaju dróg. Czyżby to on zabił Lajosa?

Wspomnienia Edypa – ucieczka z Koryntu

Edyp prosi o wysłuchanie i opowiada swoją historię. Wychowywał się w Koryncie jako syn władców – Polybosa i Meropy. Pewnego dnia usłyszał, że nie jest ich prawdziwym dzieckiem. Udał się więc do wyroczni delfickiej, która przepowiedziała mu straszny los: zabije własnego ojca i ożeni się z własną matką.

Przerażony Edyp postąpił według tego, co uważał za słuszne – uciekł z Koryntu, by chronić ludzi, których uważał za rodziców. W drodze spotkał na rozstaju starszego mężczyznę ze świtą. Doszło do sprzeczki i Edyp w gniewie zabił wszystkich oprócz jednego sługi. Teraz obawia się, że to właśnie Lajos był owym zabitym podróżnikiem.

Posłaniec z Koryntu przynosi wiadomość

Akcja nabiera tempa, gdy przybywa posłaniec z Koryntu z wiadomością o śmierci Polybosa. Król Koryntu zmarł ze starości, a mieszkańcy pragną, by Edyp objął po nim tron. Ta wieść początkowo przynosi ulgę – skoro Polybos umarł śmiercią naturalną, przepowiednia o ojcobójstwie nie mogła się spełnić.

Jednak posłaniec z Koryntu ujawnia prawdę, która wywraca wszystko do góry nogami. Edyp nie jest synem Polybosa – został mu przekazany jako niemowlę przez tebańskiego pasterza. Władcy Koryntu adoptowali chłopca i wychowali jak własne dziecko. Imię Edypa – „spuchnięta stopa” – pochodzi od ran na kostkach, które miał, gdy go znaleziono.

Posłaniec domowy i stary sługa – odkrycie prawdy

Jokasta, słysząc te rewelacje, błaga Edypa, by zaprzestał dociekań. Jej reakcja zdradza, że już domyśla się prawdy. Kobieta ucieka do pałacu, a Edyp wzywa starego sługę – tego samego, który miał porzucić dziecko i który jako jedyny przeżył napad na rozstaju dróg.

Stary sługa początkowo wzbrania się przed zeznaniami. Dopiero pod groźbą tortur wyznaje prawdę: dziecko, które otrzymał z rąk Jokasty, niemowlę przeznaczone na śmierć, oddał pasterzowi z Koryntu. Było to dziecko Lajosa i Jokasty. Posłaniec domowy potwierdza te słowa.

W ten sposób Edyp poznaje straszliwą prawdę: jest synem Lajosa i Jokasty, a więc zabił własnego ojca i poślubił własną matkę, z którą ma czworo dzieci. Przepowiednia spełniła się mimo wszystkich starań, by jej uniknąć.

Stasimon II – chór rozważa los człowieka

Chór odgrywa w tragedii niezwykle istotną rolę. W pieśniach stasimonów komentuje wydarzenia i wyraża refleksje natury filozoficznej. Stasimon II – chór śpiewa o zmienności ludzkiego losu i kruchości szczęścia.

Przed obliczem Edypa staje prawda, której nie da się już ukryć. Chór rozważa, że żadnego zwać szczęśliwym nie można, dopóki nie zobaczy się ostatniego dnia jego życia. Ostatni bytu ludzi kres – dopiero śmierć pokazuje, czy człowiek był naprawdę usatysfakcjonowany. Te słowa odnoszą się bezpośrednio do losu Edypa, który z szanowanego władcy stał się najbardziej pogrążony w smutku.

Tragiczny finał – Jokasta i Edyp

Posłaniec domowy przynosi wiadomość o wydarzeniach wewnątrz pałacu. Jokasta popełniła samobójstwo – powiesiła się w swojej komnacie. Gdy Edyp odnalazł jej ciało, odpiął złote spinki z jej szaty i wykłuł sobie oczy, nie mogąc znieść widoku własnej hańby i nieszczęścia, które sprowadził na najbliższych.

Oślepiony Edyp wychodzi przed pałac, porażając wszystkich swym nieszczęsnym losem. Opowieściami o własnym dzieli się ze zgromadzonymi, żegnając się z dziećmi i prosząc Kreona o opiekę nad nimi. „Widzisz twej hańby rozmiar” – mówi sam do siebie, wyjaśniając, że oślepił się, bo nie mógłby patrzeć ani na żywych, ani na zmarłych.

Epilog – Kreon przejmuje władzę

W finale tragedii nadchodzi Kreon, który przejmuje władzę nad Tebami. Postępuje z godnością wobec upadłego władcy – pozwala Edypowi pożegnać się z córkami: Antygoną i Ismeną. Zmarłemu służąc pamięci – Kreon obiecuje pochować Jokastę z należytymi honorami.

Edyp prosi o wygnanie, zgodnie z własną proklamacją wydaną na początku dramatu. Chór kończy tragedię słowami przestrogi: nie należy nikogo nazywać szczęśliwym przed jego śmiercią, bo losy ludzkie są zmienne i nieprzewidywalne. Te klęski krańców życia dosięgnąć mogą każdego.

„Król Edyp” – streszczenie szczegółowe: 12 najistotniejszych scen, które musisz znać na maturę. Podsumowanie

„Król Edyp” Sofoklesa to tragedia, której znajomość jest absolutnie niezbędna podczas przygotowań do matury z języka polskiego. Historia władcy Teb, który nieświadomie zabił własnego ojca Lajosa i poślubił własną matkę Jokastę, stanowi jeden z najbardziej przejmujących przykładów antycznego dramatu, w którym ludzkie dążenie do prawdy prowadzi do nieuchronnej katastrofy. Tytułowy bohater – Edyp – mimo najlepszych intencji i szlachetnych pobudek staje się ofiarą przeznaczenia, którego nie sposób uniknąć. Lektura tego dramatu pozwala zrozumieć fundamentalne pojęcia z zakresu teorii literatury, takie jak: ironia tragiczna, hamartia, hybris czy katharsis, a także dostrzec uniwersalne prawdy o ludzkiej kondycji, które pozostają aktualne mimo upływu ponad dwóch tysięcy lat. Opanowanie przedstawionych w tym opracowaniu dwunastu najistotniejszych scen oraz odpowiedzi na najważniejsze pytania z perspektywy polonistycznej, kulturowej i historycznej da Ci solidne podstawy do zmierzenia się z każdym pytaniem maturalnym dotyczącym tego arcydzieła literatury antycznej.

„Król Edyp” Sofoklesa w ujęciu: polonistycznym, kulturowym i historycznym

Znajomość „Króla Edypa” Sofoklesa wymaga nie tylko zapoznania się z fabułą, ale również zrozumienia kontekstu, w jakim powstał ten dramat oraz jego znaczenia dla kultury europejskiej. Poniższa tabela systematyzuje najważniejsze informacje, które pozwolą Ci spojrzeć na tragedię o królu Teb z trzech uzupełniających się perspektyw – polonistycznej, kulturowej oraz historycznej.

Gruntowna znajomość tych trzech perspektyw pozwoli Ci nie tylko odpowiedzieć na pytania maturalne dotyczące samej fabuły, ale również wykazać się umiejętnością analizy utworu w szerszym kontekście literackim i cywilizacyjnym. Pamiętaj, że „Król Edyp” to nie tylko opowieść o tragicznym losie władcy Teb, ale przede wszystkim ponadczasowa refleksja nad ludzką kondycją, granicami poznania i nieuchronnością przeznaczenia – tematy, które pozostają aktualne do dziś, a także stanowią fundament europejskiej kultury literackiej.