Analizę rynku kapitałowego oraz funkcjonowania na nim konkretnych spółek można przeprowadzać na wiele sposobów. Bardzo istotną kwestią jest jednak kompleksowe do tego podejście, zwłaszcza podczas analiz opłacalności ewentualnych inwestycji długoterminowych. Odpowiednio szeroką ocenę sytuacji – tzn. biorącą pod uwagę bardzo wiele czynników, zarówno dotyczących konkretnego przedsiębiorstwa, jak i wielopłaszczyznowego obrazu zewnętrznych realiów – zapewnia analiza fundamentalna. Czym dokładnie jest? Kiedy, jak i kto powinien sięgnąć po tego typu narzędzie?
Analiza fundamentalna – podstawowe założenia
Analiza fundamentalna – jak sama nazwa wskazuje – bazuje na absolutnych fundamentach ocenianego podmiotu oraz generalnie postrzeganej rzeczywistości gospodarczej. Przy jej tworzeniu, m.in. bierze się pod uwagę: ogólną sytuację rynkową oraz społeczną, wyniki finansowe wybranej spółki, jej mocne i słabe strony czy porównanie z konkurencją. Owszem, dokonanie tego typu analizy to bardzo skomplikowane zadanie, zwłaszcza w przypadku dużych spółek. Ich ocena powinna odbywać się pod okiem odpowiednio przygotowanych do tego analityków, przy jednoczesnym czynnym udziale kierownictwa określonego przedsiębiorstwa oraz wybranych pracowników niższego szczebla, których wiedza może okazać się niezbędna (np. dotycząca sytuacji wewnętrznej pomiędzy pracownikami, co także warto wziąć pod uwagę). Co ważne, do tego typu analiz często poleca się skorzystanie z usług zewnętrznych ekspertów, którzy nie są osobiście zaangażowani i mają świeże spojrzenie na dany podmiot.
Warto też podkreślić, że nie tylko emitenci papierów wartościowych, lecz także podmioty znacznie mniejsze i niekoniecznie związane z rynkiem akcji, jak najbardziej mogą skorzystać z przeprowadzenia analizy fundamentalnej. Małe firmy zazwyczaj mogą zrobić to samodzielnie, bazując tylko na własnych zasobach, co istotnie ogranicza koszty tego typu procesu.
Jakie są cele analizy fundamentalnej?
Na podstawie analizy fundamentalnej dokonuje się wielopłaszczyznowej oceny kondycji wybranego przedsiębiorstwa, a im większa ilość danych jest brana pod uwagę, tym więcej zazwyczaj można wyciągnąć wniosków. Generalnie jednak zakłada się, że tego typu narzędzie analityczne wykorzystuje się do przeprowadzenia oceny atrakcyjności inwestowania w dany podmiot. Co ważne – owszem – można przeprowadzić analizę fundamentalną także w przypadku niewielkich i jednorazowych inwestycji, lecz przede wszystkim jest to niezwykle pomocna metoda przy planowaniu inwestycji długofalowych. Po pierwsze, oddziałuje na nie większa liczba czynników, a po drugie – wymagają lepszego przygotowania na ewentualne zmiany (zarówno wewnętrzne w danej spółce, jak i zewnętrzne). Wnioski generowane dzięki analizie fundamentalnej umożliwiają tego typu przygotowanie, oceniając nie tylko samą opłacalność inwestowania, lecz także podsuwając ewentualne ruchy na przyszłość.
Jeśli zaś chodzi o bardziej uszczegółowione cele analizy fundamentalnej, uwzględniają one ocenę obszarów, które są istotne nie tylko bezpośrednio dla inwestorów, lecz także kierownictwa wybranej firmy. Jej przeprowadzenie pozwala zebrać informacje dotyczące:
· wartości wewnętrznej, jak i rynkowej spółki;
· sytuacji finansowej danego podmiotu;
· bieżącego obrazu rynku;
· prognoz dot. rozwoju firmy i generowania zysków (lub ewentualnych kryzysów);
· oszacowania ryzyka kredytowego dot. wybranego przedsiębiorstwa;
· sposobu zarządzania firmą, jej struktury oraz relacji pomiędzy pracownikami.
Analiza fundamentalna a analiza techniczna – czym się różnią?
Analiza techniczna to kolejne narzędzie, które chętnie wykorzystuje się do oceny potencjału inwestycyjnego. W tym przypadku dotyczy to jednak inwestycji krótkookresowych. Tego typu analiza bazuje na widocznych na wykresach „twardych danych”, które opisują to, co dzieje się na rynku aktualnie i co działo się na nim historycznie. Dzięki temu inwestorzy są w stanie zauważyć pewne schematy, które umożliwiają im ocenę, czy w danym momencie warto inwestować w określone akcje, czy może aktualnie nadchodzi moment spadków. Przy tego typu analizach wyłączane są wszelkie kwestie dotyczące konkretnej firmy, jak np. jej przychody, zaciągnięte kredyty czy obraz na tle konkurencji, które to informacje – owszem – są kluczowe, lecz przy wspomnianych wcześniej inwestycjach długookresowych.
Co ważne, analiza fundamentalna wcale nie wyklucza się z dobrze przeprowadzoną analizą techniczną. Wręcz przeciwnie – nieraz są ze sobą łączone, co daje jeszcze szerszy obraz sytuacji. Należy jednak pamiętać, że do interpretowania poszerzonych w ten sposób danych, konieczna jest określona, jeszcze bardziej zaawansowana wiedza.
Etapy analizy fundamentalnej
Jako że analiza fundamentalna obejmuje wiele obszarów, dzieli się ją na bardziej uszczegółowione etapy. Dopiero dane otrzymane z każdego z nich pozwalają dokonać finalnej oceny.
Analiza makroekonomiczna
Najbardziej ogólna, oceniająca generalną koniunkturę gospodarczą. Pod uwagę m.in. bierze: obraz bieżącej sytuacji gospodarczej (krajowej, jak i światowej), politykę ekonomiczną wybranego rządu (polityka fiskalna, podatkowa, pieniężna itp.), kursy walut, bezpieczeństwo danego kraju (wewnętrzne oraz zewnętrzne), ogólny obraz jego sytuacji politycznej i społecznej czy ryzyko, jakie wiąże się z dokonywanymi w nim inwestycjami. W celu przeprowadzenia analizy makroekonomicznej, korzysta się przede wszystkim z takich danych, jak: PKB oraz tempo jego wzrostu, poziom inflacji, sytuacja na rynku pracy oraz deficyt budżetowy. Należy też wziąć pod uwagę wszelkie czynniki, które mogą ewentualnie hamować rozwój gospodarki (lub go pobudzać).
Jeśli zaś chodzi o generalne założenia z tego zakresu – przydatne nie tylko podczas przeprowadzania analizy fundamentalnej – warto m.in. wiedzieć, że:
· obniżenie podatków to zwykle wzrost tempa rozwoju przedsiębiorczego oraz większe inwestycje, zaś ich podwyższenie zmniejsza opłacalność prowadzenia działalności gospodarczej w danym państwie oraz rozpoczynanie w nim nowych inwestycji;
· spadek stóp procentowych to większe wykorzystanie możliwości kredytowych, co pobudza rozwój firm i przeciwnie – podwyższenie stóp procentowych ogranicza chęć korzystania z pożyczek, które mogą pełnić rolę tzw. dźwigni finansowych;
· umiarkowana inflacja (na poziomie 2-3 proc.) uznawana jest za wspierającą dla gospodarki, lecz gdy osiąga wartości dwucyfrowe – może wprowadzić istotną destabilizację na rynki finansowe.
Analiza sektorowa (branżowa)
Analiza branżowa ocenia atrakcyjność danej gałęzi gospodarki – w skrócie: czy warto w tym obszarze inwestować. Prawidłowo przeprowadzona, bierze pod uwagę m.in. poziom ryzyka ewentualnych inwestycji w zakresie danej branży, oczekiwane zyski oraz te osiągane historycznie, odporność danego sektora na generalną sytuację gospodarczą (przykładowo w momencie dekoniunktury dobrze radzą sobie takie branże, jak chociażby spożywcza czy windykacyjna, zaś w okresie gospodarczego wzrostu – gdy poziom popytu przewyższa skalę podaży – jest to m.in. budownictwo), etap rozwoju danego sektora, czyli miejsce na mapie cyklu życia określonej branży (największy wzrost atrakcyjności obserwuje się w fazie drugiej – „przyspieszenie wzrostu”) oraz planowane zmiany, ich kierunek czy tempo. Co ważne, wszystkie te dane należy zestawić także z opisaną wcześniej perspektywą makroekonomiczną.
Warto również zauważyć, że analiza sektorowa pozwala stworzyć scenariusze przewidujące przyszłość określonego sektora gospodarczego, przy czym należy pamiętać, by wykonać je w kilku wersjach: optymistycznej, neutralnej oraz pesymistycznej. Na tej podstawie można ocenić także perspektywy konkretnego podmiotu i przygotować dla niego ewentualne plany B, C, D itd.
Analiza sytuacyjna spółki
Analiza sytuacji danej spółki obejmuje ocenę wybranego podmiotu, przy czym dotyczy to przede wszystkim związanych z nim kwestii niefinansowych (te finansowe zazwyczaj rozpatrywane są na kolejnym, opisanym niżej etapie). Wśród nich, m.in. można wymienić: strategię i plany dotyczące działań spółki, jej sytuację na tle konkurencji, liczbę klientów (już pozyskanych, jak i możliwych do pozyskania), specyfikę oferty, sposób zarządzania firmą, jej strukturę, relacje wewnętrzne pomiędzy zatrudnionymi osobami, reputację i wiarygodność danej firmy, zdolność do rozwoju w przyszłości (w tym korzystania z innowacyjnych metod działania, jak również zdolności w zakresie tworzenia nowych produktów), podejmowane w przeszłości zmiany, ewentualne przebyte kryzysy czy zestawienie tempa rozwoju wybranego przedsiębiorstwa z ogólnym tempem rozwoju branży, w której funkcjonuje.
Analiza finansowa
Do przeprowadzenia analizy finansowej danego przedsiębiorstwa konieczne są szczegółowe sprawozdania finansowe, które zawierają: bilans danego podmiotu, rachunek zysków, poniesionych strat oraz przepływów pieniężnych. Bardzo ważne jest też ocenienie m.in. następujących wskaźników: płynności finansowej, efektywności zarządzania kapitałem danej spółki, wartości rynkowej oraz ewentualnego zadłużenia (które do pewnego poziomu oceniane jest pozytywnie – jako wspomniana już dźwignia finansowa; gdy jednak zobowiązania przekraczają określony próg, stają się poważnym „znakiem ostrzegawczym”).
Warto pamiętać, że wszystkie wymienione tu czynniki analizuje się zarówno oddzielnie, jak i w zestawieniu ze sobą, tworząc precyzyjne ciągi przyczynowo-skutkowe. Co się z tym wiąże, wymaga to zrozumienia i odpowiedniej wiedzy określonych procesów ekonomicznych (w teorii oraz praktyce).
Wycena akcji danego podmiotu
To etap kluczowy dla wygenerowania finalnych wniosków. Wyceny akcji można przeprowadzać różnymi metodami (najczęściej stosuje się metodę dochodową), choć niezależnie od wybranych narzędzi, zwykle na tym etapie najważniejsze jest przede wszystkim obliczenie wewnętrznej wartości akcji (WW), inaczej określanej jako fair value. Mówi ona o wartości, jaka powinna być przypisywana określonym walorom na giełdzie, co następnie porównuje się z oryginalną ceną giełdową, oceniając ewentualne odchylenia.
W przypadku gdy WW okazuje się mieć niższy poziom niż cena rynkowa, oznacza to przewartościowanie akcji, co jest wskazówką do ich sprzedaży. Odwrotnie dzieje się w sytuacji, gdy wartość WW jest wyższa – wtedy oznacza to niedoszacowanie walorów i daje podstawy do kupna akcji (z założenia ich ceny powinny w przyszłości wzrastać). Jeśli zaś obie ceny są podobne, wskazania nie są tak jednoznaczne i opierają się na dodatkowych czynnikach (np. prognozach na przyszłość).
Modele i metody pomocne w analizie fundamentalnej
· Model cyklu życia branży – w klasycznym podejściu składa się z 4 etapów: młodości, rozwoju, dojrzałości i schyłkowości (niektóre modele mają też dodatkowe fazy, jak np. „drugi oddech branży”). Każda z faz ma nieco inne właściwości, m.in. dynamikę wzrostu, poziom rentowności, uwarunkowania konkurencyjne czy wysokość niezbędnych nakładów finansowych.
· Model pięciu sił konkurencyjnych Portera – pozwala bardzo dokładnie ocenić konkurencję danej spółki oraz generalny obraz wybranej branży. Pod uwagę bierze się 5 czynników: możliwość wejścia do branży nowych producentów, siły przetargowe nabywców oraz dostawców, pojawienie się nowych substytutów wybranej oferty i poziom konkurencyjności danego sektora.
· Metoda SWOT – znajduje zastosowanie przede wszystkim przy analizie sytuacyjnej. SWOT jest akronimem angielskich słów: strong, weak, opportunities oraz threats, co oznacza silne i słabe strony danego przedsiębiorstwa (tworzące grupę czynników wewnętrznych), a także szanse i zagrożenia (czynniki zewnętrzne). Warto podkreślić, że niezwykle ważna jest w pełni szczera ocena wybranego podmiotu – zdarza się, że osobiste zaangażowanie utrudnia dostrzeżenie słabych stron, a w dużej mierze to właśnie one odpowiadają za dokonanie jak najbardziej realnej oceny i finalnie mogą stać się motorem napędowym do rozwoju.
Jak zatem widać, analiza fundamentalna jest narzędziem niezwykle holistycznie obejmującym ocenę opłacalności inwestowania. Przy jej tworzeniu wykorzystuje się zarówno informacje pozyskane z obszaru mikro (tj. od wybranego podmiotu), mezzo (jego bliskiego otoczenia, jak np. klienci czy dostawcy), jak również makro (informacje z kraju, a często nawet całego świata). Wszystko to pozwala uzyskać ogrom danych, które po odpowiednim zinterpretowaniu, są prawdziwym skarbem inwestorów.
Źródła:
Borowski K. (2014). Analiza fundamentalna – metody wyceny przedsiębiorstwa. Warszawa: Difin.
Czyżycki R. (2014), Analiza fundamentalna spółek giełdowych jako sposób oceny sytuacji ekonomicznej w wybranych sektorach gospodarki narodowej, Studia Zarządzania i Finansów Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu nr 6, 29-40
Malinowska U. (2012), Rola analizy fundamentalnej w warunkach kryzysu, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica nr 262, 29-40
Vincent Ch. (2000). Spekulacja i inwestowanie długoterminowe. Warszawa: K.E. Liber